Play time: 06:09 minutes. Recorded in Mago, Kenya, March 19, 2014.

Sungula Na Tsinjugu

Alice Mugasia

Kale muno kwaliho na sungura. Sungura vamenya na vivuli veve na vali nu mulimi ihale; vagenda ligali. Madiku gene yago vataga sanasana tsinjugu. Ma sungura navolela vivuli veve yenya atsie kulima. Vamuha chukulia na atsia tsa eyo ndio mmulitu akini na akina ma anyanya chukulia cha vamuheye ma yatsa. Lwa linda isa iduchi ma avugula madoshi ma yibura virenge, yivake ma avuguli ligembe yatse. Ma yatse avole "aye mama, ku ndakulima; nimi tsa mulimi munene nimi." Kandi navuchie tsa mugamba kandi natsie. Atsie vamuhe chukulia atsie tsa kulia tsa alima ku dave. Amanya yatse yivachi vodoshi avola ku nimi; mulimi nu munyinge. Ma nakolanga tsa ndio; sasa niduka madiku ku kutaga. Navola sasa mama umbe tsinjugu tsie kutaga. Ni vamuha tsinjugu natsia niyikala yo nalia namala. Isa niduka tsa jioni ni yatsa yengo navola "aye ku ndaji mama, ndaji mulimi gukikili tsa gwosi, gwenyatsa sasa ligunia." Kandi mukere naginga tsinjugu tsinde vuchia mugamba namuha natsia. Lwa yatsia kandi natsia tsa nalia niyatsa kandi jioni yivachi tsa madoshi gege yago ndio. Lwa yatsa navola tsa "mama, ngikirage kumala." kandi namuha. nakola tsa ndio ma naluha sasa navola amaliyi kutaga. Ma ni vamamenya tsinjugu sasa tsiduka tsiu kusembera. natsia nasembera navola asembera vamuhetsa tsa chukulia atsie tsa agunzi tsa wene eyo ama yatse tsa jioni. Nakola tsa ndio madiku manyinge navola amali sasa. Gaduka madiku ga vandu vatanji kuvuna tsinjugu tsanangwa navola nya "ka mbe magunia nzie kuvuna tsinjugu." Nya yamanya amuhe magunia. Ma natsia nagenda nanyola tsinjugu tsia vandu nayola tsinjugu tsia vandu tsiakola vulahi ma natanga kogenya "nandange ndi kwiha tsinjugu tsiene yitsi?" Ma nanina ku musala, lwa yanina ku musala na aveye ni ifilimbi. Natanga likuba niyimba:

Piii pi*2

Vandu vatsie wu mwami pii,

Mwami aranji vandu pii.

Ma vandu vavola hula; mundu avola ki gu. Kandi atanga:

Piii pi*2

Vandu vatsie wu mwami pii,

Mwami aranji vandu pii.

Vandu vavungitsana vosi vatsia wu mwami. Mwami ateva, "inze nanji ku mundu da, vwaha amuvoleye?" Ma atsia mu tsinjugu tsia vandu, yihe nagangila mu magunia ma aherekitse ma aherekitse. Sasa lwu kutanga ni gatsia ndio. Kandi navetsaga madiku ganga kandi natsia na anina ku musala kandi natanga"

Piii pi*2

Vandu vatsie wu mwami pii,

Mwami aranji vandu pii.

Vandu ni vavungitsana ni vatsia. Lwa vatsia mwami navavolela "inze nanji ku mundu da" Vatula tsa wu mwami vakasirichi. Mundu undi yamanya navugula kifwanani kindi niyumbakila mmulimi ma nataku vulimbu. Lwa yatsia kandi na anina tsa ku musala kandi natanga

Piii pi*2

Vandu vatsie wu mwami pii,

Mwami aranji vandu pii.

Vandu vatula ni vatsia wu mwami. Naye ku aveye tsa mu tsinjugu nalima. Lelo lidiku lindu natsia nanyola kindu yicho kiveye mmulimi yimwo ndio vandu nivatsiyi wu mwami. navola "yive, okola kindiki mmulimi mwa yimu? Tula yimwo vwangu." Ahulila ku kindu yicho kimujiba mba. Kandi navola "yive, moloma nive. Uhula dave, manguhuli." Ahula ku kindu yicho kijiba mba. Namuvolela kindiki cha okola mmulimi mwa yimu ndi. Ndakuhula ingume. Nahula mu mukono ni guhanda mu; kandi nahula mu ingume yindi kandi mukono gundi guhanda mu. Navola "aye, munya aki nondeka tsa, ku kijira tsa ugimiyi makono gange." Ahula ku mativuli gosi mba. Namuvolela "sasa ku ndakuhula nu mutwi." Nahula mu ihedi, ihedi nihanda mu. Kandi navola "nuyanza ndeka, ma nguhuli ni liteke hee." Lwa yanyweka mu liteke kerenge cha handa mu kandi nanyweka mu kindi kihanda mu. Lwa vandu vatsia wu mwami galoleka ndi kandi mwami agayi alanji ku vandu dave. Mwene mulimi lwayatsia nahenza nanyola sungura ahandi mu kindu yicho. natsia namutulitsa mu navola "kumbe nive umanya ukukubitsa kivi wamala vindu viutu wamala tsinjugu tsyitu; lelo ndakanyola inyama." Yamanya navugula sungura oyo ndio namuvika munyingo nadeka nadeka. Yakadeka ahii, ma ni yivula. Nalomba vuchima naluga; kwa lwa yali ni yenya alagili akunula inyingo yinule, go kogenyia yanyola sungura yatulamu yiyunji tsa nanyagula mundu oyo nalonda mu tsa nu vuchima vwivwe navdongera mu navola "ah, kanyama kalahi kambiti, oh, kalange ndi." Ma lohela yaho ndio.

Hare and groundnuts

Long time ago we had hare. Hare was staying with his parents and they had farm far. They were really walking. Those days they were planted mostly groundnuts. Then hare told his parents that he want to dig. They gave him food and he just went there to the forest to play. He played and eats the food that he was given then he comes. When he waits when the time comes he takes mud and applies on the legs. He applies and then takes the digging tool and comes back. Then comes and says "What! Mother I have dug; I have dug a large portion of land". Again the following morning he goes. He goes they give him food and goes to eat without digging. He will come when he has applied mud on and says that he has dug the land and it is big. Then he continued like that. Now there came days of planting. He said "Now mother give me groundnuts I go and plant". They gave him groundnuts he went sat there, sat and finished. Time reached in the evening he came home. He said "What! I have planted mother, I have planted the land is still whole, it now requires a sack". The woman carried the groundnuts again. Others the following morning, gave him and he went. Again in the evening he has applied his mud like that. When he came he said "Mother I have not finished". Again she gave him. He did like that and then he now said that he had finished to plant. They stayed and the groundnuts now they reached a point to be weeded. He went to weed and said that he was weeding as they gave him food. He goes and stays there and then he will come in the evening. He did that for many days and said he has finished now.